De hypofyse is een klein kliertje, een erwt groot, die zich midden in het hoofd bevindt onderaan de hersenen, die meerdere hormonen afscheidt die verschillende belangrijke functies heeft.
Aan de bovenkant is de hypofyse verbonden door een hypofysesteel met de hypothalamus (groep structuren tussen de hersenstam en de hersenschors). De hypothalamus is een onderdeel van de hersenen.
De hypofyse bestaat uit een voorkwab en een achterkwab.
Groeiwijzer.nl
- Groeihormoon (GH) of somatotroop hormoon (STH) → regelt de groei van de lange pijpbeenderen (zolang de epifysairschijven nog niet verbeend zijn) en de groei van spierweefsel
- Thyreoïdstimulerend hormoon (TSH) → dit zet de schildklier aan tot de productie van schildklierhormoon thyroxine (= T4) en tri-joodthyronine (=T3). Dit hormoon zorgt er ook voor dat er in de schildklier calcitonine geproduceerd wordt (= zorgt ervoor dat het calciumgehalte in het bloed verlaagd wordt opslaan van calcium in de botten)
- Adrenocorticotroof hormoon (ACTH) → zet de bijnierschors aan tot de productie van bijnierschorshormonen
- Gonadotrofe hormonen (hebben invloed op de ovaria en de testes):
- Follikelstimulerend hormoon (FSH) → bevordert de groei en rijping van follikels in de ovaria bij de vrouw en de spermatogenese bij de man in de testes
- Luteïniserend hormoon (LH) → stimuleert de hormoonproductie van de geslachtsklieren
- Prolactine → dit komt vooral vrij tijdens de zwangerschap en nde lactatieperiode
- Melanocyt-stimulerend hormoon (MSH) → stimuleert de productie en afgifte van melanine door melanocyten in de huid
- Endorfines → werken pijnonderdrukkend, maar zorgen ook voor een gevoel van geluk of euforie
- Antidiuretisch hormoon (ADH) of vasopressine:
- stimuleert het vasthouden van vocht
- zorgt voor een stijgende bloeddruk
- roept mannelijke agressie op
- Oxytocine (OT):
- bevordert contractie van epitheel- en myoepitheelklierweefsel van de borst, wat leidt tot secretie van lactine
- zorgt ook het voor de contractie van gladde spiercellen in de uterus (baarmoeder)
De hormonen die door de hypofyse worden afgescheiden zorgen er voor dat allerlei processen in het lichaam goed verlopen. Hormonen zijn een soort boodschappersstoffen die aan hetr bloed worden afgegeven en dazn door het lichaam worden vervoerd tot ze aankomen bij een cel van een orgaan of weefsel die de juiste ontvanger (= receptor) voor dit hormoon bezit. Hierna wordt het hormoon gebonden aan de receptor waardoor een chemische verandering in de cel ontstaat en waardoor deze in gang wordt gezet.
Het lichaam heeft een aantal hormoonklieren zoals de geslachtsklieren, de schildklier, de bijschildklieren, de bijnieren, de alvleesklier, en de hypofyse is wellicht de belangrijkste hormoonklier, deze maakt niet alleen hormonen aan, deze stuurt ook de werking van drie hormoonklieren aan (schildklier, bijnierschors en geslachtsklieren) door de productie van eigen hormonen die de werking van die klieren specifiek stimuleren.
- Groei (overproductie van GH kan leiden tot gigantisme/acromegalie)
- Bloeddruk
- Sommige aspecten van de zwangerschap en de bevalling, zoals het stimuleren van de samentrekking van de baarmoeder tijdens de bevalling
- Productie van moedermelk
- Functies voor het geslachtsorgaan voor zowel mannen als vrouwen
- Schildklierfunctie
- De omzetting van voedsel in energie (metabolisme)
- Water- en osmolariteitregeling in het lichaam
- Waterbalans via de controle van de reabsorptie van water in de nieren
- Temperatuurregeling
- Pijnbestrijding
De meest voorkomende aandoening is een adenoom of een goedaardig gezwel aan de hypofyse: adenomen kleiner dan 1cm heten micro-adenomen, deze groter dan 1cm zijn de macro-adenomen. Er is een onderscheid tussen klinisch functionerende adenomen, waar er sprake is van overmatige productie van één of meer hypofysehormonen, en klinisch niet functionerende adenomen, die na geruime tijd druk kunnen gaan uitoefenen op de hypofyse waardoor er klachten ontstaan.
- Overmatige productie van groeihormoon → acromegalie/gigantisme
- Overmatige productie van prolactine → prolactinoom
- Overmatige productie van ACTH → ziekte van Cushing
- Craniofaryngeoom: goedaardige tumor die ontstaat uit overblijfselen van het zakje van Rathke (= structuur uit het embryonaal leven waaruit de hypofyse ontstaat)
- Te weinig aanmaak van hormonen → hypopituïtarisme
- Gebrek aan ADH → Diabetes insipidus
- Syndroom van Kallmann → geen verbinding tussen hypofyse en hypothalamus (onvoldoende hormoonproductie)
- Syndroom van Sheehan: bijzondere vorm van hypopituïtarisme die optreedt ,na een gecompliceerde bevalling
- Niet-endocriene actieve gezwellen
Andere ziekten van de hypofyse:
- Aangeboren hypofyseafwijkingen
- Ontstekingen van de hypofyse (hypofysitis)
- Trauma van de hypofyse
- Stoornissen in de bloedtoevoer naar de hypofyse
- Endocrinoloog
- Neurochirurg
- NKO-arts
- Gespecialiseerd verpleegkundige endocrinologie
- Oogarts
- Radiotherapeut
- Orthopedisch chirurg
- Reumatoloog
- Gastro-enteroloog
- Cardioloog
- Pneumoloog
- Dermatoloog
- Tandarts
- Psycholoog
- Kinesitherapeut
- Diëtist
- Podoloog